De Zaak 40-61

Author:Mulisch, Harry
Language: nld
Format: epub
Publisher: Bezige Bij b.v., Uitgeverij De
Published: 0101-01-01T00:00:00+00:00

De gruwel en zijn oorsprong (4.6.1961)

Het nazidom is eerder voortgekomen uit bepaalde beelden dan uit bepaalde gedachten, schreef ik. Het is misschien nuttig om deze bewering eerst wat nauwkeuriger te bekijken, als wij willen nagaan van welke aard de ‘hypnose’ was, die Hitler uitoefende, – en waarom niet op Eichmann, – en in welk opzicht Eichmann het ‘symbool van de vooruitgang’ was.

Geen zinnig mens bestrijdt, dat Marx en Lenin denkers van wereldformaat waren; maar vergeleken met Hitler was zelfs Stalin een wijsgerig genie. In de rij namen, die de nazi’s als hun ideologische voorgangers aanvoerden, nam die van Nietzsche de ereplaats in. Afgezien van oppervlakkige lezers, zoals de nazi’s zelf, wordt deze opvatting van Nietzsche als de inspirator van het nazidom alleen nog aangehangen door communistische en christelijke ideologen, die zelf gebaat zijn bij het in diskrediet brengen van deze grote geest. Voor de weinigen, die overblijven, is Nietzsche eerder het eerste slachtoffer van het nazisme. Hij weet: ‘Es wird sich einmal an meinen Namen die Erinnerung an etwas Ungeheueres anknüpfen, – an eine Krisis, wie es keine auf Erden gab, an die tiefste Gewissens-Collision, an eine Entscheidung, heraufbeschworen gegen Alles, was bis dahin geglaubt, gefordert, geheiligt worden war’. Hij weet het, maar is er niet gelukkig mee. ‘Mir besteht mein Leben jetzt in dem Wunsche,’ schrijft hij aan zijn vriend Overbeck, ‘dass es mit allen Dingen anders gehen möge, als ich sie begreife; und dass mir jemand meine ‘‘Wahrheiten’’ unglaubwürdig mache’.

Deze waarheid, die niemand hem ongeloofwaardig heeft kunnen maken, bestond uit het besef dat God dood is, dat de bovenste waarden zich ontwaarden en dat het nihilisme voor de deur staat: ‘der unheimlichste aller Gäste’. Hieruit volgde naast veel andere dingen een moordende aanval op de christelijke moraal, die de mens vereenvoudigt en verleugent; uit de puinhoop er van verrees niet zozeer een nieuwe moraal voor het individu, als wel een moraal van de rangorde der individuen, met alle implicaties van teling en geweld: de bovenste mag doden, de onderste moet sterven. Hij zei, dat hij de geschiedenis van de eerstvolgende twee eeuwen beschreef, – wel zelden is een krasse bewering zo juist gebleken: het kan vastgesteld worden, al hebben wij nog een volle eeuw voor de boeg. Maar ook zei hij van Der Wille zur Macht: ‘...ich wünschte es französisch geschrieben zu haben, damit es nicht als Bestärkung irgend welcher reichsdeutschen Aspirationen erscheint’.

Aan zo’n passage heeft Hitler beslist niet gedacht, toen hij Mussolini Nietzsches verzamelde werken cadeau deed. Wat had hij ook moeten denken van een opmerking als deze: ‘Das Verlangen nach Zerstörung, Wechsel, Werden, kann der Ausdruck der übervollen zukunftsschwangern Kraft sein (...); es kann aber auch der Hass der Missratnen, Entbehrenden, Schlechtweggekommenen sein, der zerstört, zerstören muss, weil ihn das Bestehende, ja alles Bestehen, alles Sein selbst, empört und aufreitzt’? Goebbels dacht er in elk geval bij aan de joden; in een rede, die hij in november ’40 in Praag hield, komt de wending verploert terug: ‘Wie der Kartoffelkäfer die Kartoffelfelder zerstört, ja zerstören muss, so zerstört der Jude die Staaten und Völker’.

Download

Copyright Disclaimer:
This site does not store any files on its server. We only index and link to content provided by other sites. Please contact the content providers to delete copyright contents if any and email us, we'll remove relevant links or contents immediately.